#Stembureau?

  1. Verkiezingen uitgelegd
  2. #Woordensoep
  3. #Minister(s)?
  4. #EersteKamer #TweedeKamer
  5. #Stemrecht?
  6. #Stembureau?
  7. #Partijpolitiek?
  8. #Lijst?
  9. #Regeerakkoord?
  10. #Democratie?
  11. #Grondwet?
  12. #Demissionair?

Hoe werkt een stembureau? Wat gebeurt er met mijn stem? En wie werken daar eigenlijk? Sabrina (32) beantwoordt vragen die je nog had.

Sabrina is in haar dagelijks leven werkzaam bij Amsterdam UMC, maar al een geruime tien jaar ook bijna ieder jaar vrijwilliger bij het stembureau. Ooit begonnen als vrijwilliger tijdens haar stage bij de Gemeente Dronten in de tijd dat er extra vrijwilligers nodig waren voor administratieve afwikkeling rondom de Mexicaanse griepvaccinatie, is Sabrina nooit meer opgehouden zich als vrijwilliger bij de Gemeente te melden. ‘Ik vind het heel leuk om dit te doen. Ik draag graag mijn steentje bij.’ Iedereen mag vrijwilliger worden, maar je moet wel een toets afleggen, legt Sabrina uit. Het ene jaar ziet dat er anders uit dan het andere jaar. Zo waren er voorheen voorlichtingsavonden met examen, nu moet je een digitale toets afleggen. Eerder werd zo’n stemdag ook nagebootst. Iedereen kan zich aanmelden, maar het kost wel wat voorbereidingstijd. Je mag pas stembureau-lid worden als je deze voorlichting of toetsen voldoende aflegt. Zo worden de vrijwilligers getraind op de gedragsregels, bijvoorbeeld dat ze zich niet over politieke voorkeuren kunnen uitlaten om anderen te beïnvloeden, en dat mensen aanwezig op de stemlocatie dit ook niet mogen. Doe je dit toch, dan kan de beveiliging worden ingeroepen. Maar ook regels omtrent het stemmen zelf, zo mag er maar een persoon per stemhokje aanwezig zijn. Ook is er aandacht voor de verschillende taken en verantwoordelijkheden en over toelating en het tellen van stemmen. Zo kan een stem waarop meer dan 1 vakje is aangekruist, of waarop te veel is getekend, niet in ontvangst worden genomen. Stel nu dat je een stem uitbrengt, maar het verkeerd hebt gelezen en dus per ongeluk bij de verkeerde naam je stem uitbrengt, dan mag iemand uiteraard een nieuw biljet aanvragen. Dit gebeurt dan onder toeziend oog van de vrijwilligers, zodat het oude stembiljet wordt verwijderd, alles wordt geregistreerd en de stemgerechtigde een nieuw stembiljet ontvangt. Maar gaat zo’n ‘foutief ingevuld’ biljet eenmaal in de stembus, dan wordt deze bij het tellen ongeldig verklaard.

Op de stemdag zelf openen de locaties om 7 uur. Om half 7 komen de vrijwilligers. Per locatie is een voorzitter (vaak iemand van de gemeente zelf). Deze neemt alles mee wat nodig is: stembiljetten, dozen, en de plannen voor looproutes. Vooraf wordt dus nagedacht over de inrichting van het stemlokaal. Ook wordt aandacht besteed aan de herkenning van de stemlocatie van buitenaf. Voorheen zat je een hele dag op de locatie als je dat wilde, nu worden leden verplicht om af te wisselen. Zo voorkomt men dat je te moe bent en een fout maakt. ‘We zitten op een rij. Iedereen heeft een eigen functie – dat stemmen we onderling af en we kunnen ook wisselen. Zo heb je iemand die de afgifte doet, iemand die controleert dat de stempas klopt, en iemand die registreert en stempasnummer op de biljetten registreert, iemand die foutief ingevulde biljetten in ontvangst neemt en registreert, etc. Je moet scherp blijven om te controleren dat de afgifte van het stembiljet klopt, dat er geen verwarring ontstaat en dat iemand bijvoorbeeld ook zijn biljet daadwerkelijk in de stembus stopt. Daarom is het ook fijn om met fanatieke vrijwilligers te werken: die blijven scherp.’ Gedurende de dag doen de vrijwilligers steekproeven: kloppen het aantal uitgegeven stempassen en de nummering daarvan met het aantal geregistreerde uitgifte biljetten. Kloppen het aantal foutief geregistreerde stembiljetten, komen de volmacht stemmen overeen met het aantal registraties daarvoor, enzovoort. Deze checks doe je tussendoor wanneer het wat rustiger is. ‘Het klinkt misschien truttig, maar door goed te monitoren en steekproeven uit te voeren kan het tellen sneller gaan. De stembus, feitelijk vaak een grote container of afvalbak, blijft uiteraard onaangeroerd!’

Om 21:00 uur sluiten de stemlokalen en begint het tellen. Dit gaat met de hand. Meestal komen hier nog een paar extra vrijwilligers bij kijken. Afhankelijk van de grootte van de locatie verschilt het aantal extra tellers dat aanschuift. Alle onderstaande stappen worden in tweetallen doorlopen en vervolgens nog eens nageteld door een ander tweetal. De uitkomst moet altijd gelijk zijn: zo niet, dan gaat het tellen opnieuw op dezelfde manier: in tweetallen en met dubbele controle.

  1. Allereerst wordt de stembus geopend. Alle stemmen worden uitgevouwen en geteld. De stemmen worden geteld en gecontroleerd aan de hand van de registratie van uitgegeven stembiljetten: deze moeten overeenkomen.
  2. Alle stemmen worden gecontroleerd op toelaatbaarheid: geen tekeningen, geen meerdere kruisjes aangevinkt, etc. De blanco stemmen worden wel toegelaten, de ongeldige stemmen worden verwijderd uit het totaal. Het nieuwe totaal is dan alle stemmen minus de ongeldige.
  3. Dan worden alle stemmen opgesplitst naar partij en op een aparte stapel gelegd en geteld. Dit moet kloppen met het eerder genoemde totaal minus de blanco stemmen. Blanco stemmen kunnen immers niet ingedeeld worden, maar hebben invloed op de kiesdeler (zie ook dit item verderop in deze serie), omdat het aantal totaal geldige stemmen bepaalt wat het minimum aantal stemmen is dat een partij nodig heeft om een zetel te bemachtigen.
  4. Vervolgens worden alle stemmen binnen een partij neergelegd in stapels per gestemd persoon. Bij het uitsplitsen legt een persoon de stemmen op stapels, de ander turft mee. Dit proces wordt vervolgens herhaald door het volgende tweetal.

Dit gaat net zolang door totdat alle cijfers kloppen. Dat kan heel snel gaan, maar ook langzaam. ‘Vergeet niet dat het stembiljet best dun papier kan zijn,’ lacht Sabrina.

Dit interview is afgenomen voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezing in 2021.

#meerweten?

Kijk op www.parlement.com of www.denederlandsegrondwet.nl voor meer informatie. Ook vind je op wetten.overheid.nl alle wetten en reglementen. Heb je vragen, dan kun je ze ook naar de redactie sturen en zoeken wij het voor je uit.