Hoe stel je jezelf verkiesbaar?

  1. Europese verkiezingen uitgelegd
  2. Wat is de EU?
  3. Waarover gaat de Europese Unie?
  4. Waarom bestaat de EU?
  5. Wat is de exclusieve bevoegdheid van de EU?
  6. Wie zijn de EU?
  7. Wat is de Europese Unie niet?
  8. Waarom gelden regels uit Brussel in Nederland?
  9. Hoe democratisch is de EU?
  10. Hoe stel je jezelf verkiesbaar?
  11. Hoe kan ik stemmen?

Op 6 juni kan iedere stemgerechtigde Europees staatsburger stemmen voor diens vertegenwoordiger in het Europese Parlement in Brussel. Maar hoe wordt de lijst van verkiesbare personen samengesteld?*

Net als bij het recht om te kiezen, bestaat er een recht om verkiesbaar te zijn. Technisch gezien zijn er maar een paar ‘harde eisen’ waaraan je moet voldoen. Net zoals bij het recht om te kiezen, moet je minimaal 18 jaar oud zijn en een Europees staatsburger zijn. Je kunt je dan verkiesbaar stellen ongeacht waar je in Europa staat ingeschreven. Zo kun je als Nederlander jezelf ook verkiesbaar stellen in Spanje, zolang je daar bent ingeschreven.

Als je je via een politieke partij aanmeldt, kunnen er aanvullende eisen worden gesteld. Bijvoorbeeld of je voldoende steunverklaringen binnen de partij hebt, of de juiste aanbevelingen. De kans dat je verkozen wordt voor een zetel in het Europees Parlement is afhankelijk van het aantal zetels dat de partij krijgt, jouw plek op de lijst, het aantal stemmen voor de andere kandidaten op de lijst, en het aantal stemmen dat je zelf haalt. In principe wordt de volgorde van de lijst aangehouden bij het bepalen van de zetelverdeling. Nadat je bent verkozen kan jij bepalen wat je doet met de zetel. Zo kun je ook overstappen naar een andere partij.

Zonder aansluiting bij een politieke partij heb je weinig invloed. Om effectief beleid en wetgeving te maken zal je als Europarlementariër moeten onderhandelen. Eén persoon, of zetel, van de 750 leden kan weinig in beweging zetten. Vanuit een partij krijg je dus meer gedaan. In de praktijk stel je je dan ook namens een politieke partij verkiesbaar. Je komt dus op een kieslijst van een partij te staan.

Binnen een politieke partij wordt een vacature opengesteld waarop je kunt reageren. Dit proces is bedoeld voor verkiesbare personen die niet de nummer één zijn – de vacature voor de ‘lijsttrekker’ wordt vaak apart opengesteld. De vacature loopt daarna net zoals bij een baan: er komt een procedure met een aanmeldingsbrief, een commissie, interviews, een casus, een achtergrondcheck, etc. Iedere politieke partij kan zelf eisen verbinden aan de kandidatuur, bijvoorbeeld een eis van hoelang je al lid bent van die partij, en zelf een procedure opstellen die zij passend vinden.

Gebruikelijk is dat een partij een commissie opstelt die op basis van de vacatures een lijst maakt van geschikte kandidaten. Kandidaten worden ook gevraagd op welke plek zij graag op de lijst willen staan. Deze vraag wordt nadrukkelijk gesteld, omdat mensen die onderaan de lijst staan een kleinere kans hebben ook een zetel te krijgen, tenzij zij met voorkeurstemmen worden verkozen. De zetels die een partij krijgt, worden aan de hand van de lijst verdeeld over de verkiesbaar gestelde leden. Daarmee kan het dus zijn dat jij als persoon aangeeft voor een partij uit te willen komen, maar toch niet verkozen wordt. Dat kan ook nadelig zijn. Stel dat jij docent bent op een middelbare school en je verkiesbaar stelt. Het wordt dan openbaar bekend dat jij voor een politieke partij uitkomt. Jouw buren, de postbode, maar ook ouders en leerlingen, andere docenten en het schoolbestuur weten nu wel welke politieke voorkeuren jij hebt, ongeacht of je uiteindelijk ook gekozen wordt. Kandidaten die zich via de vacature hebben opgegeven, worden daarom gebeld met de mededeling dat zij op de lijst staan én op welke plaats op de lijst zij worden voorgedragen. De kandidaten krijgen dan enkele dagen bedenktijd of zij door willen gaan met hun kandidatuur. Pas wanneer de kandidaten zijn bevestigd wordt de lijst bekendgemaakt. Tot die tijd is de hele procedure onder geheimhouding. Enkel de partijcommissie die de lijst opstelt, kent de inhoud ervan.

De bevestigde lijst wordt nu openbaar en wordt bij sommige partijen ook nog besproken op een partijbijeenkomst of referendum. Tijdens deze bijeenkomst kunnen leden van de politieke partij stemmen: zij kunnen óf mensen van de lijst afstemmen óf met de lijst instemmen. Er kunnen daarna nog wijzigingen van de lijst worden doorgevoerd. Partijleden die niet door de selectieprocedure zijn gekomen, kunnen zo alsnog aangeven dat zij op de lijst willen komen.

De definitieve lijst van politieke partijen moet vervolgens worden ingediend bij en goedgekeurd door de Kiesraad. Zo komt de kieslijst tot stand.

 

* Om inzicht te krijgen in het proces is gesproken met een van de leden op de lijst waaruit gekozen kan worden: Anna Koolstra. Zo’n 7 jaar geleden besloot zij dat zij Europarlementariër wilde worden. Zij legde uit wat daarvoor nodig is. Dit item is een procesbeschrijving en staat los van politieke meningen en standpunten.