Is ons kiesproces wel democratisch?
Iedere Nederlander van 18 jaar of ouder heeft het recht te kiezen of gekozen te worden bij de Tweede Kamerverkiezing. Dit wordt gedaan via directe en evenredige verkiezingen.
Direct betekent dat de kiezer ‘direct’ op een kandidaat stemt. Bij de Tweede Kamerverkiezing heeft iedere stemgerechtigde burger het recht om direct op een kandidaat te stemmen. Dit is in tegenstelling tot de indirecte Eerste Kamerverkiezingen: hier stem het volk op de kandidaten van de Provinciale Verkiezingen, en deze wijzen vervolgens de Eerste Kamerleden aan. De stemgerechtigde burger heeft dan indirecte invloed op wie de Eerste Kamerposities bekleden.
Evenredige verkiezingen houdt in dat het totaal van de uitgebrachte stemmen wordt verdeeld over de totaal te verdelen zetels van de Tweede Kamer. In andere landen zijn er ook andere democratische modellen. Zo kent Groot-Brittannië een ‘districtenstelsel’ waarin de partij met de meeste stemmen per district de zetel van een district wint. Andere landen hebben Presidenten (bijvoorbeeld Frankrijk), of hebben maar één Kamer (bijvoorbeeld Zweden). Een democratie kan dus verschillende vormen aannemen; iedere vorm brengt zijn eigen voor- en nadelen met zich mee.
In Nederland hebben wij, net zoals enkele andere Europese landen, een democratische monarchie. Deze vorm van democratie is niet noodzakelijk meer of minder democratisch dan andere modellen, zeker omdat in Nederland de monarchie steeds meer een symbolische betekenis heeft gekregen door de ministeriële verantwoordelijkheid: Wat de Koning zegt en doet komt ter verantwoording van de Minister President en zijn of haar kabinet.
In Nederland houden volksvertegenwoordigers in het parlement de aangestelde ministers verantwoordelijk. Zij hebben daarvoor verschillende instrumenten, zoals bijvoorbeeld de motie van wantrouwen. Daarbij vindt besluitvorming plaats op grond van meerderheidsstemmen in de Tweede Kamer. Een politieke partij zal dus altijd moeten samenwerken om ideeën in gang te zetten.
Verder zijn Kamerleden niet alleen verbonden met partijen, maar zij zijn ook vertegenwoordigers van het gehele volk. Zij ‘stemmen zonder last’, aldus art. 67 lid 3 van de Grondwet. Dat betekent dat zij stemmen zoals zij denken dat goed zal zijn voor Nederland. Zij hebben dan de mogelijkheid anders te stemmen dan hun politieke partij wenst. Een Kamerlid kan dan ook niet zomaar uit de kamer ontslagen worden. Ook wanneer een lid uit de partij wordt gezet of vrijwillig uitstapt, behoudt het lid een zetel in de Kamer.
Het stelsel is dan democratisch wanneer er in totaliteit naar wordt gekeken: de verantwoordelijkheden van een niet direct verkozen, maar aangestelde minister, ten opzichte van direct gekozen Tweede Kamerleden. De Eerste Kamer is een vreemde eend in de bijt, maar kenmerkt zich juist doordat de leden niet zogenaamd ‘beroepspolitici’ zijn. De Eerste Kamer heeft dan ook aanzienlijk andere taken dan de Tweede Kamer; zo mag zij bijvoorbeeld wetten niet amenderen.
#meerweten?
Kijk op www.parlement.com of www.denederlandsegrondwet.nl voor meer informatie. Ook vind je op wetten.overheid.nl alle wetten en reglementen. Heb je vragen, dan kun je ze ook naar de redactie sturen en zoeken wij het voor je uit.