Wat houdt een demissionair kabinet in en wat voor een invloed heeft dat op de komende verkiezingen?
Een kabinet ‘valt’, wanneer óf het vertrouwen in het kabinet is opgezegd (middels een motie van wantrouwen jegens het gehele kabinet of jegens de Minister-President), of wanneer er door de ministers zelf wordt aangegeven dat doorregeren niet gewenst is (aftreden). Dit laatste kan komen doordat de ministers verantwoordelijkheid voor een fout nemen, maar het komt ook voor dat een regering en volksvertegenwoordiging het zo niet met elkaar eens kunnen worden dat er een feitelijke impasse bestaat en er geen beleid meer gevoerd kan worden. In alle gevallen wordt aan de burger opnieuw gevraagd om hun stem uit te brengen en zo aan te geven wat zij belangrijk vinden.
Wanneer een kabinet valt wordt zij demissionair. Dat betekent dat een kabinet zijn ontslag heeft aangeboden aan de Koning, maar wiens ontslagaanvraag in beraad wordt gehouden. De demissionaire fase komt ten einde nadat de formatie van een nieuw kabinet is afgerond. Deze nieuwe samenstelling moet volgens artikel 64 van de Grondwet binnen 3 maanden worden gevormd. Pas wanneer een nieuw gekozen Kamer samenkomt, wordt de zittende Tweede Kamer ontbonden en zullen ook de ministers niet langer doorgaan.
Ook is het mogelijk een politieke crisis of ‘val’ te voorkomen. Dit kan wanneer een of meer politieke partijen die tot de regeringscoalitie behoren, aangeven hun deelname uit de coalitie terug te trekken maar tot een zogenaamde ‘geslaagde lijmpoging’ komen. Er wordt dan gekeken of er onder bepaalde voorwaarden toch nog samengewerkt kan worden.
In deze tussenfase van demissionairiteit mogen in principe geen ‘grote’ besluitvormingen plaatsvinden.
De ontbinding van de Kamer gebeurt ook bij verkiezingen waarbij er geen sprake is van een demissionair kabinet. Ook hier is het van belang dat binnen drie maanden een nieuwe Kamer en regering is gevormd. Pas wanneer deze zijn benoemd en samenkomen, wordt de zittende kamer ontbonden.
Het verschil tussen het stemmen op Tweede Kamerkandidaten voor verkiezingen die worden gehouden na een val van een kabinet ten opzichte van een zogenaamde reguliere verkiezing is vrij klein vanuit een procedureel standpunt gekeken. Het verschil ligt hem in de beweegreden waarom de verkiezingen worden gehouden. Daarbij kan, zeker wanneer onenigheid tussen Kabinet en Kamer tot een val en daarmee verkiezingen leidde, er een grote inhoudelijke vraag op tafel liggen. Zo krijgen burgers een stem om hier de knoop door te hakken. Bijvoorbeeld, er vindt een zodanige politieke impasse plaatst rondom de thema’s cyberbeveiligingwetgeving en de inrichting van het zorgstelsel, dat het Kabinet haar ontslag indient. De eerstvolgende verkiezingen geven dan gelegenheid voor burgers om zodanig te stemmen dat hun meningen hierover worden vertegenwoordigd. Zodoende zou bij een volgende formatie (hopelijk) geen impasse meer zijn op deze onderwerpen. Echter staat ook bij de reguliere verkiezingen de vraag ‘hoe gaat de toekomst van ons land eruit zien?’ centraal en is het stemproces zo bedoeld dat eenieder zich kan uiten zodat hun visie voor Nederland zo goed mogelijk vertegenwoordigd is.
#meerweten?
Kijk op www.parlement.com of www.denederlandsegrondwet.nl voor meer informatie. Ook vind je op wetten.overheid.nl alle wetten en reglementen. Heb je vragen, dan kun je ze ook naar de redactie sturen en zoeken wij het voor je uit.