Wie zijn de EU?

Het Europese Parlement vertegenwoordigt de burgers van de EU. Het speelt een centrale rol in het democratische proces van de EU en is een cruciale schakel tussen de EU-instellingen en de burgers van Europa. Dit parlement heeft verschillende taken en bevoegdheden binnen het EU-besluitvormingsproces:

Samenstelling – art 14 lid 2 VEU: Het Europese Parlement bestaat uit gekozen vertegenwoordigers, bekend als leden van het Europees Parlement (Members of the European Parliament: MEPs). De leden worden rechtstreeks gekozen door de burgers van de lidstaten van de EU. Het aantal leden per land varieert afhankelijk van de bevolkingsgrootte: het minimum aantal ‘MEPs’ is 6 en het maximum is 96 MEPs per land. In totaal waren er voor de Brexit in totaal 751 MEPs in het parlement: 750 gekozen leden en één President. Na de Brexit zijn er 704 MEPs en een President van het parlement. In totaal zijn er dus 705 Europese zetels te verdelen.

Verkiezingen van het EP moeten rechtstreeks, vrij en geheim zijn. Dat betekent dat iedere stemgerechtigde burger een directe stem kan uitbrengen op een persoon die zij als MEP willen, zij niet onder druk mogen worden gezet om te kiezen en zij ook nooit gedwongen kunnen worden om aan te geven op wie zij gestemd hebben.

Besluiten van het Europese Parlement komen tot stand wanneer de meerderheid instemt (dus minimaal 50% van de leden +1). Een uitzondering is de motie van afkeuring. Deze kan alleen worden aangenomen wanneer een ⅔ meerderheid van de leden instemt (zie art. 234 VWEU).

Taken en bevoegdheden:

• Wetgevende functie: Het Europees Parlement deelt de wetgevende macht met de Raad van de Europese Unie (vertegenwoordigt de lidstaten, zie hieronder). Het kan Europese wetgeving aannemen, wijzigen of verwerpen op basis van voorstellen van de Europese Commissie. Het Europees Parlement oefent zijn wetgevende bevoegdheden uit op gebieden zoals de interne markt, milieu, consumentenbescherming en meer.

• Begrotingsfunctie: Het Europees Parlement heeft de bevoegdheid om de EU-begroting goed te keuren, samen met de Raad. Het controleert ook de uitgaven van de EU en kan wijzigingen voorstellen.

• Politieke controle: Het Europees Parlement oefent politieke controle uit over andere EU-instellingen, zoals de Europese Commissie. Het kan de Commissie ontslaan door middel van een motie van afkeuring.

• Verkiezing van de Commissievoorzitter: Het Europees Parlement heeft het recht om de voorzitter van de Europese Commissie goed te keuren. De voorgestelde kandidaat wordt gekozen op basis van de resultaten van de Europese verkiezingen.

Verantwoording: Het Europees Parlement is verantwoording verschuldigd aan de burgers van de EU, aangezien de leden rechtstreeks door hen worden gekozen. Het Parlement oefent zijn rol uit in naam van de EU-burgers en streeft ernaar hun belangen te behartigen bij het vaststellen van EU-wetgeving en -beleid.

De Europese Raad bestaat uit de staatshoofden of regeringsleiders van alle lidstaten, samen met de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter van de Europese Commissie.

Samenstelling – art 15 lid 2 VEU: De Europese Raad bestaat uit de staatshoofden en regeringsleiders van alle 27 lidstaten van de EU, samen met de voorzitter van de Europese Raad (momenteel: Charles Michel) en de voorzitter van de Europese Commissie (momenteel: Ursula von der Leyen).

De Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie, een soort vertegenwoordiger van de EU op Buitenlandse Zaken (zie ook Wie zijn de EU), neemt wel deel aan de Europese Raad maar is geen lid van deze raad. De bijeenkomsten van de Europese Raad worden voorgezeten door de voorzitter van de Europese Raad, die voor een periode van tweeënhalf jaar wordt benoemd en gekozen door de staatshoofden en regeringsleiders.

Besluiten kunnen alleen tot stand komen via consensus.

Taken en bevoegdheden:

• Beleidsvorming en politieke prioriteiten: De Europese Raad bepaalt de algemene politieke richting en prioriteiten van de EU. Het geeft richting aan belangrijke beleidskwesties en strategische doelstellingen op het gebied van economie, buitenlands beleid, veiligheid, en andere terreinen. De Europese Raad heeft geen wetgevende taken (art 15 lid 1 VEU).
• Oplossen van belangrijke kwesties: De Europese Raad behandelt belangrijke kwesties en crises die de EU als geheel aangaan, zoals economische crises, immigratie, en internationale conflicten. Het biedt een forum voor discussie en coördinatie tussen de lidstaten.
• Benoeming van belangrijke EU-functies: De Europese Raad is verantwoordelijk voor de benoeming van bepaalde belangrijke EU-functionarissen, zoals de voorzitter van de Europese Commissie en de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid.
• Extern optreden: De Europese Raad vertegenwoordigt de EU op het gebied van buitenlands beleid en internationale betrekkingen. Het bepaalt de algemene strategie van de EU ten aanzien van externe zaken.

Verantwoording: De Europese Raad is verantwoording verschuldigd aan de nationale parlementen van de lidstaten en aan de burgers van de EU. Het neemt beslissingen die van invloed zijn op de EU als geheel en op de lidstaten, en deze beslissingen moeten worden goedgekeurd door de betrokken nationale parlementen.

Kortom, de Europese Raad speelt een centrale rol in het bepalen van de strategische koers en prioriteiten van de Europese Unie en fungeert als een forum voor overleg en besluitvorming tussen de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten.

De Raad van de Europese Unie wordt ook ‘de Raad van Ministers’ genoemd en soms aangeduid als gewoon ‘de Raad’. Deze moet worden onderscheiden van de Europese Raad en van de Raad van Europa (zie ook Wat is de EU niet?)

Samenstelling – art 16 lid 2 VEU: De Raad van de Europese Unie bestaat uit vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten op ministerieel niveau. De vertegenwoordiger moet gemachtigd zijn om de regering van die lidstaat ook te binden en om het stemrecht binnen de EU uit te oefenen. Het aantal vertegenwoordigers per lidstaat varieert per samenstelling en is afhankelijk van het onderwerp dat wordt besproken. In principe is dit de minister die verantwoordelijk is voor dat specifieke beleidsterrein.

Een besluit binnen de Raad wordt genomen met een zogenaamde ‘gekwalificeerde meerderheid van stemmen’ (art 16 lid 3), tenzij in verdragen anders is bepaald. Dit betekent dat minimaal 55% van de leden van de Raad, die op dat moment minimaal uit 15 personen moet bestaan, voor stemmen, en dat de aanwezige lidstaten gezamenlijk ten minste 65% van de bevolking van de Unie vertegenwoordigen (art 16 lid 4). Op deze manier is het niet mogelijk dat een paar grote landen (bijvoorbeeld Duitsland en Frankrijk) of allerlei kleine landen bij elkaar (Nederland, Malta en Cyprus), het eenzijdig voor het zeggen krijgen.

Taken en bevoegdheden:

• Wetgevende functie: De Raad van de Europese Unie oefent samen met het Europees Parlement wetgevende macht uit binnen de EU. Afhankelijk van het specifieke beleidsterrein kan de Raad wetgeving aannemen, wijzigen of verwerpen. Dit gebeurt doorgaans op basis van voorstellen van de Europese Commissie.
• Coördinatie en beleidsvorming: De Raad is verantwoordelijk voor het coördineren van het beleid van de lidstaten en het vaststellen van gemeenschappelijke standpunten. Het bespreekt en neemt beslissingen over een breed scala aan onderwerpen, zoals economie, buitenlands beleid, milieu, justitie en binnenlandse zaken.
• Begroting: De Raad van de Europese Unie heeft samen met het Europees Parlement de bevoegdheid om de EU-begroting goed te keuren. De Raad onderhandelt over de begroting en moet hierover overeenstemming bereiken met het Parlement.
• Extern optreden: De Raad vertegenwoordigt de EU op het gebied van buitenlands beleid en internationale betrekkingen. Het ontwikkelt en bepaalt het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU.

Verantwoording: De Raad van de Europese Unie is verantwoording verschuldigd aan de nationale parlementen van de lidstaten en aan de burgers van de EU. De ministers die deelnemen aan de Raadsvergaderingen zijn verantwoordelijk voor het standpunt van hun regering en moeten rekening houden met de belangen van hun respectieve landen.

De Raad van de Europese Unie is een cruciale instelling binnen het besluitvormingsproces van de EU, aangezien het een sleutelrol speelt bij het vaststellen van EU-wetgeving, het coördineren van beleid en het vertegenwoordigen van de EU op het internationale toneel.

De Europese Commissie heeft als voornaamste taak om het algemeen belang van de EU te behartigen en EU-beleid te ontwikkelen en uit te voeren (art 17 lid 1 VEU).

Samenstelling – art 17 lid 5 VEU: De Europese Commissie bestaat uit 27 leden, inclusief de voorzitter van de Commissie (momenteel: Ursula von der Leyen) en de Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid.

Taken en bevoegdheden:

• Initiatiefrecht: De Europese Commissie heeft het exclusieve recht om wetgevingsvoorstellen in te dienen bij het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. Dit omvat voorstellen voor nieuwe wetgeving, wijzigingen van bestaande wetgeving en andere beleidsinitiatieven.
• Uitvoering van EU-beleid: De Commissie is verantwoordelijk voor de uitvoering van het EU-beleid en de tenuitvoerlegging van EU-wetgeving. Het zorgt ervoor dat de wetten en besluiten van de EU worden nageleefd door de lidstaten.
• Beheer van EU-fondsen: De Commissie beheert de EU-begroting en is verantwoordelijk voor het toezicht op en de controle van de uitgaven van de EU. Het verdeelt ook financiële steun aan lidstaten, regio’s en verschillende programma’s en projecten binnen de EU.
• Vertegenwoordiging van de EU: De Commissie vertegenwoordigt de EU op internationaal niveau en onderhandelt namens de EU over handelsakkoorden, samenwerkingsovereenkomsten en andere externe betrekkingen.

Verantwoording: De Europese Commissie is verantwoording verschuldigd aan het Europees Parlement, dat de commissarissen ondervraagt, goedkeurt en kan wegsturen via een motie van afkeuring. Het Parlement oefent toezicht uit op de activiteiten van de Commissie en kan haar verantwoordelijk houden voor haar beleid en beslissingen.

Kortom: de Europese Commissie is het uitvoerende en wetgevende orgaan van de Europese Unie, belast met het ontwikkelen en uitvoeren van EU-beleid, het beheren van EU-fondsen en het vertegenwoordigen van de EU op internationaal niveau. Het speelt een centrale rol in het functioneren van de EU en het behartigen van de belangen van haar lidstaten en burgers.

De Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de Europese Unie (EU) heeft als voornaamste taak het bevorderen en coördineren van het buitenlands beleid van de EU. Dat beleid ziet op de omgang met landen buiten de EU, zoals met de Verenigde Staten of China.

Wie: De Hoge Vertegenwoordiger (momenteel: Josep Borrell) wordt benoemd door de Europese Raad en is ook vicevoorzitter van de Europese Commissie. De Hoge Vertegenwoordiger wordt bijgestaan door de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO), die verantwoordelijk is voor de uitvoering van het externe optreden van de EU.

Taken en bevoegdheden:

• Vertegenwoordiging van de EU: De Hoge Vertegenwoordiger vertegenwoordigt de EU op het gebied van buitenlands beleid en internationale betrekkingen. Hij of zij voert diplomatieke missies uit namens de EU, onderhandelt over internationale akkoorden en vertegenwoordigt de EU in internationale organisaties.
• Coördinatie van het buitenlands beleid: De Hoge Vertegenwoordiger is verantwoordelijk voor het coördineren van het buitenlands beleid van de EU-lidstaten. Hij of zij streeft naar een gemeenschappelijk standpunt van de EU inzake belangrijke internationale kwesties en conflicten.
• Crisisbeheer en conflictoplossing: De Hoge Vertegenwoordiger speelt een rol bij het beheer en de oplossing van crises en conflicten buiten de EU, door middel van diplomatieke inspanningen, vredesonderhandelingen en humanitaire hulp.
• Ontwikkeling en veiligheid: De Hoge Vertegenwoordiger draagt bij aan het ontwikkelingsbeleid van de EU en aan het bevorderen van veiligheid en stabiliteit in de regio’s rondom de EU.

Verantwoording: De Hoge Vertegenwoordiger is verantwoording verschuldigd aan de Europese Raad en aan het Europees Parlement. Hij of zij rapporteert regelmatig aan deze instellingen over het buitenlands beleid van de EU en legt verantwoording af over zijn of haar activiteiten en beslissingen.

Kortom, de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken van de EU speelt een cruciale rol bij het vormgeven en uitvoeren van het buitenlands beleid van de EU en bij het bevorderen van de belangen en waarden van de EU op het wereldtoneel.

Het Europese Hof van Justitie is de hoogste rechterlijke instantie van de Europese Unie (EU) en is belast met het interpreteren en handhaven van het EU-recht. Het Europese Hof is gevestigd in Luxemburg en niet in Brussel.

Samenstelling: Het Hof bestaat uit rechters die zijn benoemd door elke lidstaat. Elke lidstaat draagt minimaal één rechter voor. Ook zijn er advocaten-generaal die juridische adviezen uitbrengen. Momenteel bestaat het hof uit 54 rechters, met 2 rechters uit iedere lidstaat. De rechters worden benoemd voor een termijn van zes jaar en kunnen worden herbenoemd.

Taken en bevoegdheden:

• Interpretatie van EU-recht: Het Hof van Justitie is verantwoordelijk voor de interpretatie van het EU-recht om ervoor te zorgen dat het op consistente wijze wordt toegepast in alle lidstaten. Dit omvat het interpreteren van verdragen, wetten en andere rechtsinstrumenten van de EU.
• Handhaving van EU-recht: Het Hof ziet erop toe dat het EU-recht wordt nageleefd door de lidstaten en andere instellingen van de EU. Het kan inbreukprocedures tegen lidstaten starten en boetes opleggen als zij EU-regels overtreden.
• Beantwoording van prejudiciële vragen: Het Hof behandelt zaken waarbij nationale rechtbanken twijfels hebben over de interpretatie of geldigheid van EU-recht. Nationale rechters kunnen zogenaamde prejudiciële vragen stellen aan het Hof, dat vervolgens een bindend antwoord geeft. In deze vragen stelt een rechter een bredere rechtsvraag uit zonder de specifieke casus te noemen (bijvoorbeeld “hoe moet de rechter een rechtsregel uit de richtlijn X interpreteren in een geval waarin Y en Z speelt”).
• Beslechting van geschillen: Het Hof behandelt geschillen tussen lidstaten, instellingen van de EU, bedrijven en individuen met betrekking tot EU-recht.

Verantwoording: Het Hof van Justitie handhaaft onafhankelijk het EU-recht en neemt beslissingen op basis van juridische argumenten en de principes van het EU-recht.

Kortom, het Europese Hof van Justitie vervult een cruciale rol in het rechtsstelsel van de Europese Unie door het interpreteren en handhaven van het EU-recht en het verzekeren van de uniforme toepassing ervan in alle lidstaten.